Zarys historii chińsko-polskiej wymiany kulturalnej i współpracy
2004-06-09 00:00

     1949 – 1954 okres pomyślnego nawiązywania i rozwoju kontaktów pomiędzy obu państwami. Cechą charakterystyczną tego okresu był nacisk na oficjalne kontakty i planowość wymiany.
      Polska jest pierwszym państwem, które podpisało porozumienie o współpracy kulturalnej z Chińską Republiką Ludową." Porozumienie o współpracy kulturalnej pomiędzy ChRL i PRL" zostało podpisane przez przedstawicieli obu rządów 3 kwietnia 1953 roku.
      Zgodnie z porozumieniem obie strony kolejno w Pekinie i Warszawie organizowały coroczne spotkania wspólnego komitetu w skład którego wchodzili wysokiego szczebla przedstawiciele ministerstw kultury i gdzie omawiano realizację rocznych planów współpracy kulturalnej.
      Porozumienie i plany realizacyjne obejmowały: promowanie i pomoc dla różnych struktur i organów naukowo – badawczych,współpraca pomiędzy organizacjami kulturalnymi i edukacyjnymi obu krajów, organizowanie wykładów na tematy kultury i nauki, wzajemne delegowanie profesorów, wymiana studentów, wymiana doświadczeń i dokumentów dotyczących edukacji, kultury, problemów socjalnych, zachęcanie do nauki języka drugiego kraju, wymiana dokumentów i raportów naukowych, zachęcanie do tłumaczenia publikacji artystycznych, kulturalnych i naukowych, wymiana księgozbiorów itp. Wspólną organizację wystaw kulturalnych, wystawianie sztuk i przedstawień drugiego kraju, popularyzowanie wydawnictw muzycznych i filmów, wzmacnianie współpracy przedsiębiorstw filmowych i wymiana programów i audycji radiowych, wzajemne udzielanie pomocy w działalności dziennikarzy i ośrodków informacyjnych.
      Przez cały okres lat 50-tych wymiana kulturalna i współpraca dynamicznie się rozwijały. Obie strony wymieniały między sobą delegacje kulturalne, grupy robocze. Wiele zespołów artystycznych odwiedzało wzajemnie oba kraje, organizowano tygodnie filmowe, wystawy artystyczne, obchody rocznic pamięci znanych postaci świata kulturalnego obu krajów.
      Przykładem wymiany artystycznej może być ponad dwu i pół miesięczne tournee po Polsce chińskiej grupy cyrkowej na początku 1951 roku, w tym samym roku na jesieni przyjechała do Polski na występy 216-sto osobowa grupa młodzieży chińskiej. W kwietniu 1953 roku Chiny odwiedził Zespół Pieśni i Tańca Mazowsze, który pod kierownictwem znanego kompozytora Andrzeja Panufnika odbył ponad dwu miesięczną trasę koncertową po Chinach. Byli oni także przyjęci przez Przewodniczącego Mao Zedonga i premiera Zhou Enlaja. W sierpniu i wrześniu tego samego roku 139-cio osobowy zespół artystów młodzieżowych dał 27 przedstawień w 11 miastach polskich.
      Jesienią 1954 roku gorąco przejęte zostały występy 270-cio osobowego zespołu pieśni i tańca Chińskiej Armii Wyzwoleńczej.
      W zakresie wspólnej organizacji wystaw, przykładem może być zorganizowana w 1951 roku wystawa sztuki Chińskiej, będąca jednocześnie pierwszą w dziejach Nowych Chin tak dużą wystawą organizowaną za granicą. Wystawa ta obejmowała: malarstwo, rzeźbę, szkice, rękodzielnictwo w sumie ponad tysiąc eksponatów. W 1952 roku w Pekinie zorganizowano wystawę malarstwa polskiego, na której prezentowano ponad 60 obrazów polskich artystów.
      Wymiana filmowa: W roku 1954 równolegle zorganizowane zostały tygodnie filmów polskich i chińskich. W lipcu tego roku w 20 chińskich miastach zorganizowano Tydzień Ludu Polskiego, wyświetlając takie filmy jak:" Pierwsze Dni"," Młodość Chopina"," Odbudowa Warszawy". W 1955 roku delegacja filmowców chińskich w 17 polskich miastach zorganizowała Tydzień filmów Chińskich.
      W latach 1951 – 55 oprócz powyżej wymienionych form wymiany kulturalnej istniały kontakty poprzez różne stowarzyszenia kulturalno – artystyczne, na płaszczyźnie informacyjnej, naukowej, sportowej i innych sprzyjające wzajemnemu poznaniu się obu narodów i nawiązaniu przyjaźni.

      Lata 1955 – 1960 to okres dalszego rozwoju wymiany kulturalnej
      W tym okresie realizowanych było rokrocznie 15 – 20 projektów wymiany kulturalno – artystycznych.
      Odpowiednio w 1957 i 57 roku zawiązane zostały: Towarzystwo Przyjaźni Polsko – chińskiej i Towarzystwo Przyjaźni Chińsko – polskiej, które nawiązały bardzo ścisłe wzajemne kontakty. Wiele gościnnych występów odbywali polscy i chińscy artyści np. ze strony chińskiej:Zespół Artystów Młodzieżowych, Chińska Trupa Cyrkowa, Szanghajska Trupa Cyrkowa, Chiński Teatr Cieni. Ze strony polskiej: Zespół Pieśni i Tańca Wojska Polskiego, Zespół Pieśni i Tańca" Mazowsze", oraz wielu znanych polskich pianistów.
      Strona chińska w roku 1955 i 1960 dwukrotnie delegowała pianistów jako uczestników Piątego i szóstego Konkursu Chopinowskiego.
      Młody pianista Fu Cong na piątym Konkursie zdobył 3 miejsce oraz wyróżnienie" Mazurka", inny pianista Li Mingqiang na szóstym Konkursie Chopinowskim zdobył 4 miejsce.
      W tym okresie różne stowarzyszenia jak np. pisarzy, muzyków, artystów, aktorów prowadziły bardzo ożywione kontakty zarówno bezpośrednio pomiędzy poszczególnymi osobami, jak i poprzez wystawianie sztuk drugiej strony, zapraszanie znanych twórców i artystów do przyjazdu, wspólną pracę, czy udział w uroczystościach okolicznościowych.
      Oprócz organizowania Tygodni Filmowych czy spotkań, zaczęto wzajemnie delegować grupy filmowe, wysyłać filmy na międzynarodowe konkursy i festiwale, a także wzajemnie kupować filmy.
      W Polsce odbyły się między innymi następujące wystawy: wystawa akwareli i wycinanek, wystawa rękodzieła chińskiego, wystawa rzemiosła artystycznego, wystawa fotograficzna, wystawa krajobrazowa itp. Do głównych Polskich wystaw należały: wystawa rysunków propagandowych i ilustracji książkowych, wystawa ludowych wyrobów artystycznych, wystawa budownictwa, wystawa sztychów itp.
      W 1955 roku zostało wydane tłumaczenie poematu A. Mickiewicza" Pan Tadeusz". wkrótce po tym wydano tłumaczenia" Grażyny","Konrada Wallenroda", oprócz tego wydano również tłumaczenia opowiadań H. Sienkiewicza. Przez 7 lat od nawiązania kontaktów do roku 1957 przetłumaczono ponad 70 tytułów z zakresu polityki, ekonomii, literatury, nauki wydanych w ponad 500 tysiącach egzemplarzy. Strona polska przetłumaczyła ponad 50 tytułów chińskich książek i drukując ponad 100 tysięcy egzemplarzy. Zarówno traktaty starożytnych filozofów jak i dzieła bardziej współczesnych twórców np.: Lu Xun, Guo Moruo, Lao She. Jest to również olbrzymi wkład znakomitych polskich sinologów jak np.: Jaworski, Jabłoński, Chmielewski.

      Lata 1960 – 1966 chińsko – polska wymiana i współpraca zaczyna słabnąć, jednak nadal utrzymuje dotychczasową skalę.
      Po konferencji w Budapeszcie w 1960 roku stosunki pomiędzy Polską a Chinami ulegają pogorszeniu. Do 1966 roku żadna ze stron nie wysłała rządowej delegacji mającej utrzymywać kontakty i zatwierdzać realizację rocznych planów współpracy kulturalnej. Prace te były realizowane przez organa dyplomatyczne i odpowiedzialne urzędy w obu krajach.
      Przykładowo program realizacji współpracy kulturalnej 1960 – 1961 został podpisany 11 lutego 1060 roku w Pekinie przez Zhang Zhixianga vice-przewodniczącego komisji ds. kontaktów kulturalnych z zagranicą i jednocześnie przewodniczącego chińskiej delegacji, ze strony polskiej dokument został podpisany przez przewodniczącego delegacji polskiej tymczasowego charges d'affaires ambasady PRL w Chinach. Programy wykonawcze na rok 1962 zostały podpisane w Warszawie w lutym tego roku przez ówczesnego ambasadora ChRL w Polsce pana Wang Bingnan oraz przez polskiego vice-ministra kultury. Programy wykonawcze na rok 1963 zostały podpisane w kwietniu 1963 roku w Pekinie przez zastępcę szefa Komitetu Kultury i kontaktów z zagranicą pana Cao Ying oraz ówczesnego ambasadora PRL w Chinach.
      Program realizacji współpracy kulturalnej na 1964 rok podpisany został w Warszawie w maju przez tymczasowego charges d'affaires ambasady ChRL w Polsce pana Li Lianbi oraz vice-ministra ministerstwa kultury i sztuki. Program realizacji współpracy kulturalnej na 1965 rok podpisany został w maju 1965 roku przez zastępcę szefa Komitetu Kultury i kontaktów z zagranicą pana Chen Zhongjing oraz ówczesnego ambasadora PRL w Chinach. Program wykonawczy na rok 1966 został podpisany w Warszawie w lutym tego roku przez ówczesnego ambasadora ChRL w Polsce pana Wang Guoquan oraz przez polskiego ministra kultury i sztuki. W sprawie programu wykonawczego na 1967 rok obie strony podjęły rozmowy lecz nie podpisały dokumentu. Tym samym kontakty w sferze kultury miedzy obu krajami zostały zerwane.
      W latach 60-tych ze strony chińskiej odwiedziły Polskę zespoły takie jak: Centralny Zespół Pieśni i Tańca, Cyrkowa Trupa Kolejnictwa, Frontowy Zespół pieśni i Tańca, oraz inne grupy artystów. Ze strony polskiej delegowani byli pianiści i inne małe grupy artystyczne ( 1961 r.), Orkiestra symfoniczna polskiego radia w Katowicach (1963 r. ), Zespół Taneczny Robotników Tekstylnych z Łodzi (1963 r. ) oraz Zespół Pieśni i Tańca" Śląsk" ( 1965 r. ).
      Ponadto obie strony zorganizowały następujące wystawy. Strona chińska: Wyroby artystyczne po tytułem" Polski Ruch Rewolucyjny" ( 1961 ), Wystawa osiągnięć inżynierii wodnej w Polsce ( 1962 ), Wystawa polskiej karykatury ( 1963 ), Wystawa zdjęć pt. 20 lat rozwoju ekonomii Polskiej. Strona polska: Wystawa wyrobów Ludowych z Guizhou ( 1961 ), Wystawa haftu ( 1966 ).
      Podsumowując, lata 60-te i ówczesne kontakty kulturalne pomiędzy naszymi państwami są zupełnie odmienne od w pełni przyjaznych kontaktów z lat 50-tych. Jednak obie strony włożyły wiele wysiłku w rozwój normalnych stosunków, a utrzymanie kontaktów kulturalnych w tym okresie było właśnie efektem części tego wysiłku.

      Od połowy lat 60-tych do końca lat 70-tych ze względu na wpływ czynników międzynarodowych i" Rewolucji Kulturalnej" wymiana kulturalna była zerwana na długi okres czasu.
      Lata 80-te, wraz z poprawą stosunków polsko-chińskich wymiana kulturalna i współpraca w szybkim czasie odnawia się i rozwija.
      1980 – 1983 Po wieloletniej przerwie stopniowo odtwarzana jest wymiana kulturalna, rozpoczyna się też wymiana grup artystycznych, ministerstwa edukacji podpisały porozumienie o wymianie nauczycieli języka oraz o wspólnym wydaniu słownika polsko-chińskiego. Ministerstwa sportu podpisały protokół o wymianie sportowej.
      W 1984 roku vice-minister kultury Lü Zhixian na czele rządowej delegacji kultury przyjechał do Warszawy, gdzie podpisany został" Chińsko-polski rządowy program wymiany kulturalno – naukowej w latach 1985-86". Od tego momentu kontakty pomiędzy naszymi krajami weszły na proste tory.
      W listopadzie 1986 roku w Pekinie podpisane zostało" Porozumienie dotyczące programu realizacji współpracy chińsko-polskiej w zakresie kultury i nauki na lata 1987-1988". Ze strony chińskiej podpisywał vice-minister kultury, ze strony polskiej ambasador polski w Chinach.
      W marcu 1989 roku w Warszawie podpisano" Porozumienie dotyczące programu realizacji współpracy chińsko-polskiej w zakresie kultury i nauki na lata 1989-1990". Na podstawie podpisanego porozumienia i rocznego planu realizacji obie strony energicznie rozpoczęły nawiązywanie stosunków i współpracy na płaszczyznach takich jak: kultura, sztuka, nauka, edukacja, sport, higiena, wydawnictwa, informacje, radio, telewizja, archiwistyka, religia, leśnictwo. Odpowiednie organy w obu państwach podpisały również porozumienia lub programy o współpracy i wymianie. Większość z nich stanowi część składową chińsko-polskiego porozumienia i programu realizacji współpracy kulturalnej i naukowej.
      Lata 80-te, to stosunkowo znaczny rozwój wymiany w zakresie występów artystycznych, organizowano wiele dużych przedstawień występów zarówno całych grup artystycznych jak i poszczególnych wybitnych artystów. W tym okresie były w Polsce organizowane wystawy: chińskiej fotografii artystycznej, malarstwa lakowego, wyrobów z laki, chińskiego malarstwa olejnego, wystawa sztychów, wystawa malarstwa ściennego i obrazów haftowanych, wystawa kaligrafii. Niektóre z dzieł zostały zgłoszone na odbywający się w Łodzi międzynarodowy konkurs sztychów, Krakowski międzynarodowy konkurs sztychów, Gdańską międzynarodową wystawę wyrobów artystycznych, itp.  Polska zorganizowała w Chinach następujące wystawy: szkicu współczesnego, życie Chopina w fotografii, wystawa plakatu polskiego, wystawa ilustracji książek dziecięcych.
      We wrześniu 1989 roku na polskiej scenie politycznej nastąpiły drastyczne zmiany, powstał pierwszy w Europie wschodniej niekomunistyczny rząd. Strona chińska trzymając się pokojowych zasad współżycia starała się utrzymać z Polską i rozwijać normalne stosunki międzynarodowe.
      W lipcu 1991 roku delegacja polska podpisała w Chinach " Program realizacji porozumienia o współpracy kulturalnej i naukowej w latach 1991 –1993". Z polskiej strony podpisywał zastępca dyrektora departamentu ds. współpracy kulturalnej i naukowej przy ministerstwie spraw zagranicznych, ze strony chińskiej zastępca dyrektora urzędu ds. kontaktów z zagranicą ministerstwa kultury.
      We wrześniu 1994 roku asystent ministra kultury Gao Yunjia wraz z ambasadorem polskim w Chinach panem Góralczykiem podpisali
      " Program realizacji porozumienia o współpracy kulturalnej i naukowej w latach 1994 –1996".
      Jesienią 1994 do Polski przybyła delegacja prowadzona przez chińskiego vice-ministra kultury. Podczas spotkań między innymi z vice-ministrem kultury i sztuki oraz z asystentem ministra spraw zagranicznych obie strony zapewniły o chęci dalszego rozwoju kontaktów i wymiany kulturalnej, wzmacniania polsko –chińskiej przyjaźni i pogłębiania wzajemnego zrozumienia.
      Od 1990 do 1994 roku oba państwa realizowały niektóre projekty wymiany.
      Strona chińska zorganizowała wyjazdy do Polski takich grup jak: Ludowy zespół artystyczny z Huhhot, czy nagradzany zespół baletowy. Strona polska zorganizowała wystawę malarstwa dziecięcego, wystawę filatelistyczną, wystawę akwarel, malarstwo tuszem oraz wystawę sztuki Tybetu.
      W listopadzie 1997 roku podpisano " Program realizacji porozumienia o współpracy kulturalnej i naukowej w latach 1998 –2000". Na uroczystości obecni byli przewodniczący ChRL Jiang Zemin i przebywający z wizytą prezydent RP Aleksander Kwaśniewski.