Stosunki między Chinami a Polską
2001-03-31 00:00

1. Przegląd obustronnych stosunków politycznych
Polska uznała Chińską Republikę Ludową 5 października 1949 r. W dniu 7 października oba państwa nawiązały stosunki dyplomatyczne w randze ambasadora. W latach 50-tych kontakty Chin z Polską znajdowały na płaszczyźnie wszechstronnego rozwoju. Oba państwa wzajemnie się popierały i ściśle ze sobą współpracowały. Polskę odwiedziło wówczas wielu wysokiej rangi przywódców Chin, między innymi Zhou Enlai, Chu De, Peng Dehuai, He Long. Dwukrotna wizyta Premiera Zhou, a zwłaszcza wizyta po incydencie z Października 1956 r. pogłębiła wzajemne zrozumienie i przyjaźń między państwami i narodami obu krajów. Wizyty w Chinach składali również przywódcy Polski B. Bierut, E. Ochab, J. Cyrankiewicz. Chiny popierały Polskę w inicjatywie stworzenia strefy bezatomowej, natomiast Polska uznała protest Chin w stosunku do agresji Stanów Zjednoczonych i popierała udzielenie pomocy Korei Północnej. W końcu lat 50-tych stosunki między Chinami a Zwiazkiem Radzieckim uległy pogorszeniu, co  wpłynęło też na stosunki między Chinami a Polską. Kontakty na wyższym szczeblu pomiędzy obu państwami stopniowo ustawały. Polska nadal jednak sprzeciwiała się istnieniu "dwóch państw chińskich" i była za przywróceniu legalnego miejsca Chin w ONZ, natomiast Chiny przywiązały dużą wagę do walki Polski o ochronę suwerenności i popierały jej sprzeciw co do zmiany granicy na Odrze i Nysie. Z początkiem lat 70-tych stosunki Chińsko-Polskie uelastyczniły się. W roku 1971 Polska uroczyście uczciła 20-tą rocznicę powstania Chińsko-Polskiego Towarzystwa Okrętowego Spółki Akcyjnej, a minister transportu gospodarki morskiej Polski i minister komunikacji Chin wymienili wizyty. Fakt ten był początkiem przywrócenia kontaktów na szczeblu ministrialnym pomiędzy obu państwami.        
Na początku lat 80-tych, w Polsce powstała NSZZ "Solidarność". Sytuacja wewnętrzna była niespokojna. Chiny utrzymywały stanowisko, że sprawa polska powinna być rozwiązana w sposób pokojowy przez naród Polski zgodnie z racją stanu, stanowczo sprzeciwiając się ingerencji z zewnątrz. Po roku 1981 Chiny trzykrotnie dostarczyły do Polski wieprzowinę w ramach długotrwałego bezodsetkowego kredytu, oraz inne towary w ramach kredytu niskooprocentowego. Oba kraje wyraziły dobrą wolę urzeczywistnienia poprawy wzajemnych stosunków. Od 1983 roku relacje Chińsko-Polskie wkroczyły w etap normalizacji. Wicepremierzy obu państw wymienili wizyty. Ministrowie spraw zagranicznych obu krajów spotkali się na sesji ONZ w Nowym Yorku, gdzie mieli możliwość wymiany poglądów nt. stosunków bilateralnych i spraw międzynarodowych. Zawiązała się i rozwijała obustronna współpraca w dziedzinach ekonomicznej, naukowo-technicznej, handlowej, kulturalno-oświatowej itp. Jesienią 1986 r. Pierwszy Sekretarz KC PZPR, przewodniczący Rady Państwa gen. W. Jaruzelski złożył wizytę roboczą w Chinach. Natomiast w roku 1987 pełniący obowiązki sekretarza generalnego KC KPCh, premier Rady Państwowej Zhao Ziyang przyjechał z oficjalną i przyjazną wizytą do Polski. Latem 1988 r. premier Polski Z. Messner odwiedził Chiny. W roku 1989 w Polsce nastąpiła gwałtowna zmiana. Partie wywodzące się z „Solidarności" znalazły się u władzy, a polityka wewnętrzna i zagraniczna zmieniły kurs. Chiny pozytywnie odnosiły się do suwerenności Polski i wyboru przez naród polski nowej drogi rozwoju. Obstawały za przekroczeniem różnic ustrojowych państw, ideologii i dróg rozwoju, wobec czego utrzymały i rozwijały stosunki międzypaństwowe na bazie 5 zasad pokojowego współistnienia. W roku 1991 ministrowie spraw zagranicznych obu krajów, Qian Qichen i K. Skubiszewski wymienili wizyty, które umocniły wzajemne zrozumienie się oraz w dużym stopniu przyczyniły się do normalizacji stosunków obu państw. W roku 1993 wicepremierzy Zou Jiahua i H. Goryszewski wymienili wizyty, które w końcowym efekcie zaowocowały podpisaniem nowego porozumienia o stosunkach gospodarczo-handlowych. We wrześniu 1994 r. premier Polski W. Pawlak złożył wizytę w Chinach, co zaowocowało podpisaniem 9 porozumień i listów intencyjnych o obustronnej współpracy. Od tego czasu kolejne wizyty w Polsce złożyli wiceprzewodniczące Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych Chen Muhua i Bu He, przewodniczący Chińskiej Ludowej Konsultatywnej Konferencji Politycznej Li Ruihuan, wiceprzewodniczące Ye Xuanping i Yang Rudai, wicepremier Li Lanqing, szefowie Sztabu Generalnego Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej Chi Haotian i Zhang Wannian. Natomiast z Polskich polityków Chiny odwiedziły następujące osoby: marszałek Sejmu RP J. Oleksy, marszałek Senatu A. Stelmachowski i A. Strudzik, wicepremier i minister finansów G. Kołodko, szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego T. Wilecki i H. Szumski. Spotkania te przyczyniły się do  dalszego  rozszerzenia obszarów współpracy obu krajów. W roku 1997 prezydent RP Pan Aleksander Kwaśniewski złożył wizytę w Chinach. Była to po 38 latach pierwsza oficjalna wizyta szefa Państwa Polskiego w Chinach. Przywódcy obu państw podpisali „ Wspólny Komunikat Chińskiej Republiki Ludowej i Rzeczypospolitej Polskiej". W czerwcu 2000 r. wiceprzewodniczący Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych Bu He ponownie przebywał w Polsce. Z kolei w grudniu tego roku minister spraw zagranicznych Pan Tang Jiaxuan złożył oficjalną wizytę w Polsce. W marcu 2001 r. minister spraw zagranicznych RP W. Bartoszewski wyjechał z oficjalną wizytą do Chin.  

2. Dwustronne stosunki gospodarczo-handlowe i współpraca ekonomiczna.
W latach 1950-1990 wymiana handlowa pomiędzy Chinami a Polską prowadzona była metodą clearingową. W roku 1986 wartość chińsko-polskich obrotów handlowych wyniosła 1 mld USD i stanowiła najwyższą wartość w historii. W roku 1990 obie strony zmieniły clearing na rozliczenie wolnodewizowe, wobec czego nastąpił znaczny spadek obrotów handlowych, dla porównania w roku 1990 obrót handlowy ukształtował się na poziomie 322 mln USD, ale już w roku 1991 wyniosł zaledwie 144 mln USD. Dzięki staraniom podejmowanym przez obie   strony obroty handlowe w roku 1992 ponownie wzrosły. W 1996 r. wyniosły one 620 mln USD, w 1997 r. 705 mln USD, w 1998 r. 815 mln USD, w 1999 r. 860 mln USD, w 2000 r. 960 mln USD. Saldo strony chińskiej wynosi 760 mln USD. Do końca 1999 r. ogólna suma chińskich inwestycji w Polsce wynosiła około 45 mln USD, dzięki czemu Chiny znalazły się na 26 miejscu wśród krajów inwestujących w Polsce. Suma uzgodnionych inwestycji Polski w Chinach wynosi 39.21 mln USD, a kwota inwestycji realnej-35.04 mln USD. Polska prowadzi inwestycje w Chinach w 69 dyscyplinach i znajduje się na 42 miejscu wśród krajów inwestujących w Chinach, a realna suma jej inwestycji jest w czołówce krajów Europy Wschodniej.
W roku 1984, członek Rady Państwowej, minister gospodarczo- handlowy z zagranicą Pani Chen Muhua złożyła wizytę w Polsce. Oba kraje podpisały umowę o współpracy gospodarczo-technicznej na okres 10 lat i zdecydowały o powołaniu do życia Chińsko-Polskiej Międzyrządowej Komisji Współpracy Gospodarczej, Handlowej i Naukowo-Technicznej. W pierwszej połowie 1985 r. wicepremier Polski J. Obodowski i wicepremier Chin Li Peng wymienili wizyty, co zaowocowało podpisaniem długofalowego porozumienia handlowego między Chinami a Polską. Z kolei w maju 1988 r. podczas pobytu członka Biura Politycznego PZPR, prezesa Rady Państwa Z. Messnera w Chinach, został podpisany program długookresowej współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej oraz umowy: o wzajemnym zachęcaniu i ochronie inwestycji, o unikaniu podwójnego opodatkowania, o uprzedzeniu unikania płacenia podatku. W listopadzie 2000 r. w Pekinie odbyła się IX Sesja Chińsko-Polskiej Wspólnej Komisji Mieszanej.

3. Obustronne kontakty i współpraca w dziedzinie kulturalnej, naukowo-technicznej i oświatowej.
Niedługo po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych między Chinami a Polską rozpoczęła się wymiana studentów. W marcu 1950 r. podpisano umowę o wymianie informacji między Chinami a Polską. W kwietniu 1951 r. oba kraje zawarły porozumienie o współpracy kulturalnej. Była to pierwsza tego rodzaju umowa podpisana między Chinami a krajem Europy Wschodniej. Każdego roku obie strony w sposób rotacyjny wysłały delegacje kulturalne do kraju drugiej strony w celu omówienia i podpisania rocznego planu realizowanego według wspomnianej umowy kulturalnej. Od roku 1959 taki plan podpisywany był co dwa lata. W następnych latach podpisano porozumienia, umowy i protokoły o współpracy w dziedzinach nauki, religii, radia, filmu, zdrowia itd.
W latach 80-tych po normalizacji stosunków między Chinami a Polską, współpraca tych krajów w dziedzinie kulturalnej i oświatowej  została wznowiona. Nieustannie odbywały się wizytacje osób z kręgu kultury i sztuki. Obie strony ponownie uruchomiły mechanizm wzajemnej wymiany studentów stacjonarnych i stażystów. W roku 1997, premier Polski W. Cimoszewicz przyjął delegację chińską, na czele której stał szef Państwowej Komisji Oświaty Zhu Kaixuan.
W roku 1954 Chiny i Polska podpisały w Warszawie porozumienie o wzajemnej współpracy technicznej i naukowo-technicznej. Na mocy tego porozumienia powstała Chińsko-Polska Wspólna Komisja Współpracy Naukowo-Technicznej. Ta komisja obraduje co roku i ustala dyscypliny współpracy obustronnej. Od tego czasu współpraca naukowo-techniczna pomiędzy Chinami a Polską miała już prawną podstawę porozumień rządowych i weszła na drogę systemu. Dzięki porozumieniu o współpracy naukowo-technicznej między rządami Chin i Polski, wiele pracowni naukowo-badawczych i przedsiębiorstw stworzyło stosunki współpracy bezpośredniej. Współpraca jest stabilna i dotyczy wielu płaszszczyzn i wielu branż. Współpraca urzędników i mas ludowych jest bardzo ożywiona. Do chwili obecnej Chińsko-Polska Wspólna Komisja  Naukowo-Techniczna odbyła 29 sesji.